Hμερομηνία : 20-06-10
Tου Τακη Καμπυλη
Η Νιλφέρ Ταρικαφιάρ είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο της Πόλης και από τις γνωστές φεμινίστριες της Τουρκίας.
Σήμερα είναι και η «ψυχή» της ελληνοτουρκικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Δάφνη».
Η δράση μη κυβερνητικών οργανώσεων έχει προκαλέσει στην Ελλάδα πολλές συζητήσεις. Οι βασικές (καλοπροαίρετες) ενστάσεις διατυπώνονται (τόσο από δεξιά όσο και από αριστερά) για τη μορφή της δράσης τους. Για ένα μεγάλο κομμάτι τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς (εκεί σαφώς μεγαλύτερο), η δράση των ΜΚΟ είναι μάλλον ακατανόητη, περίπου περιττή -αφού υπάρχουν οι παραδοσιακές μορφές δράσης που επιτρέπουν μεγάλες συσπειρώσεις και στο κάτω κάτω έχουν αποδειχθεί, στο παρελθόν, αποτελεσματικές. (Π.χ. συνδικαλισμός, κομματικές πρωτοβουλίες, συλλαλητήρια, κοινοβουλευτικός έλεγχος, Τοπική Αυτοδιοίκηση, κ.λπ.).
Κι αν για πολλές περιβαλλοντικές ΜΚΟ υπάρχει μια γενική ανοχή ή αποδοχή, η περίπτωση ενός ελληνοτουρκικού φεστιβάλ στην Ξάνθη και στην Πρίγκηπο από μια ελληνοτουρκική ΜΚΟ παρουσιάζει εύλογο ενδιαφέρον.
Ενας από τους δασκάλους της ελληνικής δημοσιογραφίας, ο Νικηφόρος Αντωνόπουλος, έλεγε ότι «πάντα, όταν γράφετε, στο μυαλό σας να έχετε τον κακοπροαίρετο και όχι τον καλοπροαίρετο αναγνώστη». Λοιπόν, η φιλοξενία κυμάνθηκε στα όρια της συγκυρίας. Μάλλον προς το αξιοπρεπώς ανεκτό. Τα περισσότερα καλύφθηκαν από προσφορές των δύο δήμων και νομαρχιών. (Οι λόγοι είναι και οικονομικοί, αφού τόσο προς τα Πριγκηπόννησα από Ελλάδα όσο και από την Τουρκία προς τη Θράκη αναπτύσσεται ένα νέο είδος τουρισμού με σημαντικά οφέλη -όπως είπαν οι δύο δήμαρχοι- για τις τοπικές οικονομίες. Χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο. (Ο τουρισμός του εκδιωγμένου.)
Δεκαπέντε - είκοσι χρόνια πριν, στη Θράκη, η Ντιλέκ, ο Σαμί, η Μίνα, ο Τζεβδέτ, η Ιλκέμ, ο Χαλίλ και η Ντιλντάρ, έφτιαξαν μια παρέα που αποδείχτηκε ένα «πέρασμα». Με εξαίρεση τη Μίνα, τα άλλα ήταν παιδιά της τουρκικής μειονότητας. Παιδιά που με κάποιον τρόπο ξέφυγαν από τους παραδοσιακούς δρόμους που είχε φτιάξει για αυτούς η ελληνική κουτοπονηριά - και το αντίστοιχο για να μην παρεξηγούμαστε, αν και όλο και κάποιος θα βρεθεί να μιλήσει για αντεθνικούς συμψηφισμούς. Εν προκειμένω ως κουτοπονηριά ορίζω να μη μαθαίνουν σωστά ούτε ελληνικά ούτε τουρκικά, να μην μπορούν να επιδιορθώσουν το σπίτι τους, να μην μπορούν να μετακινηθούν, να είναι όμηροι δύο υπουργείων Εξωτερικών και δύο μυστικών υπηρεσιών.
Μέσα από τον χορό, τα σπορ, τη μουσική, το ενδιαφέρον για την παράδοση της Θράκης και των πόλεών τους, η παρέα αποφάσισε μερικές «ευαίσθητες» συζητήσεις της να τις καταγράψει σε βιβλίο. Την τελική ευθύνη ανέλαβε η Μίνα Μαχαιροπούλου (βλ. Info).
Στον πρόλογό του, ο Νικήτας Λιοναράκης είχε επισημάνει το «γιατί» αυτής της παρέας. Ο καθένας είχε φτιάξει το βιογραφικό του. Που είχε πιο ισχυρά και ενδιαφέροντα στοιχεία ταυτότητας από την εθνικότητά του και από την εθνικότητα του γείτονά του - και μέχρι πρότινος καταπιεστή του. Μουσικοί, φωτογράφοι, ερευνητές, δημοσιογράφοι, δίγλωσσοι, με καλές σπουδές σε πανεπιστήμια ή «σπουδάζοντας» την τοπική κοινωνία συναντήθηκαν και επένδυσαν με τη ζωή τους και τη δημιουργικότητά τους, στον τόπο τους. (Μόνο η Ιλκέμ ξέκοψε γιατί ζει στην Πόλη όπου παντρεύτηκε, αλλά ξαναγυρίζει συχνά στο «πέρασμα»).
Αυτό το «πέρασμα» αυτής της παρέας στο προσκήνιο της τοπικής κοινωνίας (και όχι μόνο), θύμισε η συνάντηση της Ξάνθης και των Πριγκηποννήσων. Οι ατομικότητες ήταν ισχυρότερες από τις συλλογικότητες και τις διαχωριστικές γραμμές τους. Π.χ ο Oral Cahslar δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στην Ελλάδα, αλλά στην Τουρκία είναι ο έντιμος δημοσιογράφος αγωνιστής, με μεγάλη δράση, χρόνια αρθρογράφος της «Τσουμχουριέτ», που πολλές φορές στάθηκε απέναντι στην εθνική πολιτική της χώρας του. Επώνυμοι και «ανώνυμοι» είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν μία ομάδα. Την οποία συνεχώς διευρύνουν. Δεν συζητάνε τι είναι «τουρκικό» και τι «ελληνικό». Αλλωστε ποιος έχει την απάντηση; Ηταν μια ομάδα που δεν αναλώθηκε στα των προξενείων της περιοχής και των συμβολισμών τους. (Πάντως, η παρουσία του ελληνικού ΥΠΕΞ στην περιοχή μέσω του επικεφαλής της Αλέξη Αλεξανδρή εισπράττει κολακευτικά σχόλια. Ο ίδιος, Ρωμιός της Πόλης, είχε υπηρετήσει πριν ως πρόξενος στην Πόλη όπου ήδη έχουν νοσταλγήσει την εποχή του.)
Η συνάντηση της Ξάνθης έγινε σε μια ενδιαφέρουσα συγκυρία. Μόλις προχτές δημοσιεύτηκε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, σύμφωνα με την οποία το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου είναι κυριότητας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. (Τη σχετική υπόθεση υποστήριξαν στο Δικαστήριο δύο Ελληνες καθηγητές και ένας Τούρκος, οι Ν. Αλιβιζάτος, Γ. Κτιστάκις και ο Α. Σακμάρ.)
Το ίδιο Δικαστήριο έχει δικαιώσει προ διετίας και τη Μειονότητα στη Θράκη, επιτρέποντας τη χρήση του όρου «Τουρκικός» και «Μειονοτικός» (ούτε αυτό γινόταν δεκτό) έπειτα από τρεις συγκεκριμένες προσφυγές. Ωστόσο, τα ελληνικά δικαστήρια ακόμη και σήμερα δεν επιτρέπουν την εφαρμογή της απόφασης.
Η «Δάφνη» δεν έδωσε βάρος στα πάνελ «αφ’ έδρας». Επιδιώχθηκε μια χαλαρή ατζέντα με πολλές κατ’ ιδίαν συζητήσεις όχι σε παράλληλα αλλά σε τεμνόμενα πεδία. Κατά κάποιον τρόπο, η ομάδα αν και ευάριθμη ενημερωνόταν για όλες τις επιμέρους ατζέντες. Αυτό όντως επέτρεψε μια καλύτερη και πιο ελεύθερη επικοινωνία εκατέρωθεν, στην οποία σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο Πασχάλης Ξανθόπουλος από το τοπικό λαογραφικό μουσείο και βέβαια ο ΦΕΞ (ο πολιτιστικός σύλλογος της Ξάνθης).
Στην Ξάνθη υπήρχε διάχυτη η εντύπωση πως αυτά που έπρεπε να ειπωθούν ειπώθηκαν (κι αυτά που «έπρεπε» να παρεξηγηθούν παρεξηγήθηκαν).
Η πόλη δεν έδειξε και καμιά τρελή χαρά να αγκαλιάσει την εκδήλωση. Μπορεί να έφταιγε και η ζέστη. Πάντως, φίλοι που ζουν εκεί διαβεβαιώνουν πως είχε περισσότερη της αναμενόμενης συμμετοχή. Ιδίως έμμεση, με συζητήσεις και μέσα από δημοσιεύματα τοπικών εφημερίδων. Στην Ξάνθη υποψιάζεται κανείς όχι πόσο μεγάλο είναι το μειονοτικό ζήτημα στην τοπική κοινωνία, αλλά πόση σημασία μπορεί να έχουν μικρές τοπικές δράσεις από πολυεθνικές ομάδες. Αν μη τι άλλο διατηρούν το «πέρασμα».
Και μια λεπτομέρεια: Τη Νιλφέρ κάποιοι την αποκαλούσαν «Νιλφέρ» και κάποιοι «Νούφαρο» (όπως σημαίνει στα τουρκικά).
Η Νιλφέρ Ταρικαφιάρ είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο της Πόλης και από τις γνωστές φεμινίστριες της Τουρκίας.
Σήμερα είναι και η «ψυχή» της ελληνοτουρκικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Δάφνη».
Η δράση μη κυβερνητικών οργανώσεων έχει προκαλέσει στην Ελλάδα πολλές συζητήσεις. Οι βασικές (καλοπροαίρετες) ενστάσεις διατυπώνονται (τόσο από δεξιά όσο και από αριστερά) για τη μορφή της δράσης τους. Για ένα μεγάλο κομμάτι τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς (εκεί σαφώς μεγαλύτερο), η δράση των ΜΚΟ είναι μάλλον ακατανόητη, περίπου περιττή -αφού υπάρχουν οι παραδοσιακές μορφές δράσης που επιτρέπουν μεγάλες συσπειρώσεις και στο κάτω κάτω έχουν αποδειχθεί, στο παρελθόν, αποτελεσματικές. (Π.χ. συνδικαλισμός, κομματικές πρωτοβουλίες, συλλαλητήρια, κοινοβουλευτικός έλεγχος, Τοπική Αυτοδιοίκηση, κ.λπ.).
Κι αν για πολλές περιβαλλοντικές ΜΚΟ υπάρχει μια γενική ανοχή ή αποδοχή, η περίπτωση ενός ελληνοτουρκικού φεστιβάλ στην Ξάνθη και στην Πρίγκηπο από μια ελληνοτουρκική ΜΚΟ παρουσιάζει εύλογο ενδιαφέρον.
Ενας από τους δασκάλους της ελληνικής δημοσιογραφίας, ο Νικηφόρος Αντωνόπουλος, έλεγε ότι «πάντα, όταν γράφετε, στο μυαλό σας να έχετε τον κακοπροαίρετο και όχι τον καλοπροαίρετο αναγνώστη». Λοιπόν, η φιλοξενία κυμάνθηκε στα όρια της συγκυρίας. Μάλλον προς το αξιοπρεπώς ανεκτό. Τα περισσότερα καλύφθηκαν από προσφορές των δύο δήμων και νομαρχιών. (Οι λόγοι είναι και οικονομικοί, αφού τόσο προς τα Πριγκηπόννησα από Ελλάδα όσο και από την Τουρκία προς τη Θράκη αναπτύσσεται ένα νέο είδος τουρισμού με σημαντικά οφέλη -όπως είπαν οι δύο δήμαρχοι- για τις τοπικές οικονομίες. Χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο. (Ο τουρισμός του εκδιωγμένου.)
Δεκαπέντε - είκοσι χρόνια πριν, στη Θράκη, η Ντιλέκ, ο Σαμί, η Μίνα, ο Τζεβδέτ, η Ιλκέμ, ο Χαλίλ και η Ντιλντάρ, έφτιαξαν μια παρέα που αποδείχτηκε ένα «πέρασμα». Με εξαίρεση τη Μίνα, τα άλλα ήταν παιδιά της τουρκικής μειονότητας. Παιδιά που με κάποιον τρόπο ξέφυγαν από τους παραδοσιακούς δρόμους που είχε φτιάξει για αυτούς η ελληνική κουτοπονηριά - και το αντίστοιχο για να μην παρεξηγούμαστε, αν και όλο και κάποιος θα βρεθεί να μιλήσει για αντεθνικούς συμψηφισμούς. Εν προκειμένω ως κουτοπονηριά ορίζω να μη μαθαίνουν σωστά ούτε ελληνικά ούτε τουρκικά, να μην μπορούν να επιδιορθώσουν το σπίτι τους, να μην μπορούν να μετακινηθούν, να είναι όμηροι δύο υπουργείων Εξωτερικών και δύο μυστικών υπηρεσιών.
Μέσα από τον χορό, τα σπορ, τη μουσική, το ενδιαφέρον για την παράδοση της Θράκης και των πόλεών τους, η παρέα αποφάσισε μερικές «ευαίσθητες» συζητήσεις της να τις καταγράψει σε βιβλίο. Την τελική ευθύνη ανέλαβε η Μίνα Μαχαιροπούλου (βλ. Info).
Στον πρόλογό του, ο Νικήτας Λιοναράκης είχε επισημάνει το «γιατί» αυτής της παρέας. Ο καθένας είχε φτιάξει το βιογραφικό του. Που είχε πιο ισχυρά και ενδιαφέροντα στοιχεία ταυτότητας από την εθνικότητά του και από την εθνικότητα του γείτονά του - και μέχρι πρότινος καταπιεστή του. Μουσικοί, φωτογράφοι, ερευνητές, δημοσιογράφοι, δίγλωσσοι, με καλές σπουδές σε πανεπιστήμια ή «σπουδάζοντας» την τοπική κοινωνία συναντήθηκαν και επένδυσαν με τη ζωή τους και τη δημιουργικότητά τους, στον τόπο τους. (Μόνο η Ιλκέμ ξέκοψε γιατί ζει στην Πόλη όπου παντρεύτηκε, αλλά ξαναγυρίζει συχνά στο «πέρασμα»).
Αυτό το «πέρασμα» αυτής της παρέας στο προσκήνιο της τοπικής κοινωνίας (και όχι μόνο), θύμισε η συνάντηση της Ξάνθης και των Πριγκηποννήσων. Οι ατομικότητες ήταν ισχυρότερες από τις συλλογικότητες και τις διαχωριστικές γραμμές τους. Π.χ ο Oral Cahslar δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στην Ελλάδα, αλλά στην Τουρκία είναι ο έντιμος δημοσιογράφος αγωνιστής, με μεγάλη δράση, χρόνια αρθρογράφος της «Τσουμχουριέτ», που πολλές φορές στάθηκε απέναντι στην εθνική πολιτική της χώρας του. Επώνυμοι και «ανώνυμοι» είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν μία ομάδα. Την οποία συνεχώς διευρύνουν. Δεν συζητάνε τι είναι «τουρκικό» και τι «ελληνικό». Αλλωστε ποιος έχει την απάντηση; Ηταν μια ομάδα που δεν αναλώθηκε στα των προξενείων της περιοχής και των συμβολισμών τους. (Πάντως, η παρουσία του ελληνικού ΥΠΕΞ στην περιοχή μέσω του επικεφαλής της Αλέξη Αλεξανδρή εισπράττει κολακευτικά σχόλια. Ο ίδιος, Ρωμιός της Πόλης, είχε υπηρετήσει πριν ως πρόξενος στην Πόλη όπου ήδη έχουν νοσταλγήσει την εποχή του.)
Η συνάντηση της Ξάνθης έγινε σε μια ενδιαφέρουσα συγκυρία. Μόλις προχτές δημοσιεύτηκε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, σύμφωνα με την οποία το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου είναι κυριότητας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. (Τη σχετική υπόθεση υποστήριξαν στο Δικαστήριο δύο Ελληνες καθηγητές και ένας Τούρκος, οι Ν. Αλιβιζάτος, Γ. Κτιστάκις και ο Α. Σακμάρ.)
Το ίδιο Δικαστήριο έχει δικαιώσει προ διετίας και τη Μειονότητα στη Θράκη, επιτρέποντας τη χρήση του όρου «Τουρκικός» και «Μειονοτικός» (ούτε αυτό γινόταν δεκτό) έπειτα από τρεις συγκεκριμένες προσφυγές. Ωστόσο, τα ελληνικά δικαστήρια ακόμη και σήμερα δεν επιτρέπουν την εφαρμογή της απόφασης.
Η «Δάφνη» δεν έδωσε βάρος στα πάνελ «αφ’ έδρας». Επιδιώχθηκε μια χαλαρή ατζέντα με πολλές κατ’ ιδίαν συζητήσεις όχι σε παράλληλα αλλά σε τεμνόμενα πεδία. Κατά κάποιον τρόπο, η ομάδα αν και ευάριθμη ενημερωνόταν για όλες τις επιμέρους ατζέντες. Αυτό όντως επέτρεψε μια καλύτερη και πιο ελεύθερη επικοινωνία εκατέρωθεν, στην οποία σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο Πασχάλης Ξανθόπουλος από το τοπικό λαογραφικό μουσείο και βέβαια ο ΦΕΞ (ο πολιτιστικός σύλλογος της Ξάνθης).
Στην Ξάνθη υπήρχε διάχυτη η εντύπωση πως αυτά που έπρεπε να ειπωθούν ειπώθηκαν (κι αυτά που «έπρεπε» να παρεξηγηθούν παρεξηγήθηκαν).
Η πόλη δεν έδειξε και καμιά τρελή χαρά να αγκαλιάσει την εκδήλωση. Μπορεί να έφταιγε και η ζέστη. Πάντως, φίλοι που ζουν εκεί διαβεβαιώνουν πως είχε περισσότερη της αναμενόμενης συμμετοχή. Ιδίως έμμεση, με συζητήσεις και μέσα από δημοσιεύματα τοπικών εφημερίδων. Στην Ξάνθη υποψιάζεται κανείς όχι πόσο μεγάλο είναι το μειονοτικό ζήτημα στην τοπική κοινωνία, αλλά πόση σημασία μπορεί να έχουν μικρές τοπικές δράσεις από πολυεθνικές ομάδες. Αν μη τι άλλο διατηρούν το «πέρασμα».
Και μια λεπτομέρεια: Τη Νιλφέρ κάποιοι την αποκαλούσαν «Νιλφέρ» και κάποιοι «Νούφαρο» (όπως σημαίνει στα τουρκικά).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου